M´a tuluk skop anzt, winik.
M´a tuluk skop anzt, winik.
Ú´j noviembre chebj mil wuaklajuneb javilal.
Yu´un lajbanwuanejetic wuinik´etik antzetik:
Tenix ayotik taj kopinel te bin yaka´tzivayik, yakal chambeltik spisil te binkawualik y sok te vin kajtzivayik.
Spisil te ja lavanwuanejik, ja bolilik, ja chopolil tej max´uix jak´unik snakaltayel.
Jixniwuan tej joetactikon taj pisilik de anztetik, wuiniquetik ta Congreso Nacional. Indígena yakalwuan taj yilbelik skopinbelik tej vin yakal jaá ztibabelik y xchambelik tej ja kópic.
Taj meleil loók te vitil laj yalik y laj yalbotikon tej ay bayal chopol´otanil ta lumilal.
K´ax vayal lamulanik, y laj pak´jakabik jaátex yuún kax lok ja´kunik loilkop te la pasik tekawualik yu´un ayatex tajkexan te jaátex y yax labanwuanjatex sok tej “canditaga”, te yas´can ya yal skaceselwuelil yuún ezln.
Laá jpasveyik kinalul bitíl tatilatex yuún slabanel te anztetik te jotikon indigenaotikon.
Yatoj ka kutikon indios tej yakikiltaybaticon taj pikel y que mayuk bin yajnaticon te joóticon y te yax botíncon bitil chamvalam banti ya yal te canan chij.
Yuúnwuan max´xawuilabaik taj jun espejo kalal vinkawualik
Jixchniwuan lokatex vitiltatil chopolatex mayuk jaákexlalik.
Jaátex vayal yakopojex kawualic te malek labanwuanej tej janax ay ta macha ya yaí xatáu. Maxawuilabaic te ochemix ta maketalik tzakoix ta chulelik yakalix ja spabelik jeuk, jajix ja talelik, jichix snopeljakuinik y jichix yileljakuúnik te kuxlejal tej yaxchopolkopojatex taj tojolticon.
Maxawuilik te ay biuntil taj ilel tej ay yanyilel, janax ayatex taj yileljabaik jatuqueliknax yaka´kanabaik kaxatoyabaik yakanopic tej jaátexnax yax´xu ja kuinik coltawuanej y mayuk´yan machá yax xúyuún maspasbel tej vitil yaxkancoltayel tecuklejalil lij ta balumulal.
Maxawuilabaik tej jaxanix jaátex chinchaóxtulatex tej janax yakalaákambelabaic, max xawuilk tej yakal taj lajelbael te bin aytoj tebxan tej kuxlejalil lií ta balumulal, skaj te ja makojabaik, skaj tej maxakankawuilik tej vitil ayatex taj kuxajel tej jaátexe.
Jayuún yaj kalbatikon nopaik taj lek skoponel te juneé, ch´amveyaik taj lek te skoplalil y loquesveyaik wuen slequil tej ztibabil juneé
Kaáx oboljbáj te macha kopojikix tej las ztibayiquix y las slokexiquix taj ztibabil juún y taj yantik ztibabil juún banti juú yuúnik sloquesel.
Ka´x Toyol snopogelik tej macha lajkopojiquix lumyantojlajbijil tej snopogelik, mayuk stuúl má laj naik koponel y málaj naik ztibayel, taj kaxel mayuk stuúl bin la yalik taj ká tej yuún majnabeyik scuetail tej bin ay taj alel.
Yas naik cuentail como kax bayal ya yayik lot y yotan mukuptesik tej lotinwuanej y yotan xyaquik ta ilel tej yaá smelelik tej vin yayalik y yatoj yautayiktajalel yuún ya yakik taj ilel tejaá smelelil y lotil, jich ya spasik aj te ta ztibabil juún y jich ya yayik kalal yaj koponik tej juné, taj kaj masnaik koponel te yayal te bin ztibabile.
Jich laj yayik labanwuanej kalal lok snopel yuún tej Congreso Nacional Indígena, tej batik taj sokoyel taj miles swuinlel slumalik, bitíl tribus, naciones, barrios, tej jaik yaxa yalik teme yax lok junax pensarik tej bin taj kanele.
Ya yakik labanwuanej taj stojol te Congreso Nacional Indígena tej jich ya spasik tej taj jachibal yas kambeybaik skopic taj spisilik tes joetac´baik, maá chá´oxtuluk yas slokes stop y jaá ya yak tapasel tej bin ya yalik. Stukelik tej machá chopol yax kopojic jix ya apasic tuquelic jaá ya chumbeyik te vin ya yal te yawualike, aunque taj kaxel maá lukuk vin ya yal tej yawualike jich ya pasik.
Ya yalik tej kax bayal tulan skoplalil tej bin ya yalik, yuúnlaj wuen nopbil yuúnik, kalal yax kopoj tej yawualik ya yaál chopolkopetik taj kaxel maá lekuk tej bin ya yal, te antoj yas mak yeik mayuk bin ya yalik como yajwuan, jich yas pasik janix té lokemic talel´euk´a, janix sjoybaik, tzumbalbaik taj lajbanwuanejetik, bolkoptawuanejetic.
Tej bin batik taj jokoyel tej joetactik Congreso Nacional Indígena, já tej aybal junax yotanik o jabal tej mauk, yuún yaj spasik sleik machatik o´chik yuún bitil Concejo Indígena de Gobierno, yuún yaj spasik wuen lek ajwualil li ta lumaltik México, y jaán joetaktik inée yaj sjoyin sok tul antz lokem taj Congreso Nacional Indígena y jalá tej antz inée jalaj tej candidata kuuntik ta elección yuún 2018.
Jáa te bin lok taj alel yuúnik taj sakubel kinal yuún chanlajuneb taj uúj yuún octubre taj chebmil sok wuablajuneb jabilal.
Jich ya yaál tej ztibabil juún tej las slokesic, wuen ztakal albil y wuen ztibabil y ay taj caxlankop yuún machayuk ya xuú yuún koponel y ya´yel tej bin yayal.
Má bajyal te ztibabil juún, tej ezln yaxajokobey sjoetak taj base de apoyo zapatista y tej batukjeuk tej Congreso Nacional Indígena taj jokoyel sok joetak teme ay acuerdo´ik.
Mabaj jich ya yaál tej tzibabil juún. Tej vinkoy ta pasel tej macha laj kopon de ju´n ztibabil yuún bayal sjarawuanil y masnaik koptayel y masnaikchamel tej bin ya yal te juné maá spisil yotan yas kopon tej juné, ja ya chaám tej kop te bin ya yal t´ej periodikotic y noticieroetik tej tojbilik yuún chopol awualil te botól yas skasesik.
Ya yal sbajik te kax bayal toyol estudioik y vayala´j chin smaquinaik banti ya laj yilik bin taj koyel taj pasel o taj kaxel, mabaj yil, ni yauk snop tej jaá mas lek yaxa yil tej bati mero tzibabil banti mero lokem talel de kopetik, tiklaj ya yaáy áj te vin ya yalik te lolonwuanejitik aj tej taj periodikotik y teantoj té yas ztakik áj te bitil ya yakik scopik.
Má la yilik te koóp tej batimero ztibabil, jich malajnaik bin mero ay tej taj ztibabil ju´n, janax yaj ztob´ajik taj chopolkoptawuanej, malaj snaik yalel ta lek bitíl sbi´il Congreso Nacional Indígena, ya la yalik, Consejo Nacional Indigenista y jalaj tej kalal yas kan stojobtes yalaj sch´a, yal Consejo Nacional Indígena.
Vayal skexlalul tej machatik jaik yatelik ztibayel te junetik, jaá laj teé kuxulik áj y yas kanik stojolik yuún ztibayel t´ej bin mas náj koptayel y xchamel tej kopetik y jalaá mero yatelik skoplal.
¿Vitil laj áj de yas skanik te ya yichik xcha´mel te bin ya yalik, y stuquelik mas snaik chá´mel tej bin ta alel, y ni yakuk skoponik ta lek te ztibabil ju´n?
¿Yuúnlabal taj kaxel ay skokolil já´kuunik taj kopinel tej júne?
¿Vitil la´aj te yaka kanik ichel ta muúk, y tej ja´atex max ich´awuanatex taj mu´uk?
¿Vitil la´aj te yaka kanik yax i´ch´otex ta muk, y tej j´atex max ich´awuatex taj m´uk bitil te j´otikon ya quichvatikon ta cuenta tej bin ya noptikon y m´atobalokem tej k´optikon y yakalatex taj chopolk´op taj tojoltik´on y t´aj labanwuanej y taj bolk´optawuanej?
O´boljaba´ik tej k´ax bayel yak´a wuich jabi´k taj muk yu´n abogadojatex, j´a nopojik ja wuatelik, maestrojatex yuun escuelaetik, ztataywuanajatex sok bayal ja wuichojik j´a titulojik.
O´boljaba´ik vayal alem tej k´ax p´ijatex tej j´atex, y m´axanik yilel j´un y m´axaik ztibayel j´un.
M´abaj yu´un mayuk bitil yaka taik taj i´lel, ay bayal taj ch´apj j´a celularik, j´a tabletik, computadoraik y bi´ntikt´ojxan ja k´unik, j´anax ay ja k´unik yu´nax yakatoy jabik, mabaj y´un spasel bin l´ek.
Y´unax ayatex taj ztaltanbaj mach´a ju´em yuum spikbel yachil atejibal.
Ja´nax yuun yak´a pikik taj lok´esel bin ma´a lek j´a chopolalik, van k´awuayik l´abanwuanej, ch´opolk´optawuanej.
Yatoj l´aj kalabanotikon tej janax sch´aoxtulotikon, jichlaj yu´un may´uk melot´an, jich yak´awualbey jabai´k.
J´otikon zapatistas och´emotikon taj jamal y mala´ayuk bin ya natikon, mal´aj natikon smelelil politica, j´aiknaxlaj mach´atik ay´ik taj puebloitik ay laj wuen sn´opel yu´nik y yalaj sn´aik pasel yu´unlaj ay wues spi´jil.
J´ich, sme´lelil, jich´nixaj ch´in tebotikon st´aj melelil.
J´anax y´uun ay taj zto´bel taj miles tej organisadoayotik t´aj melelil.
Ayt´ojnax taj o´xebj ch´ebjch´awuinik yabilal tej ayonitik´on y m´a ju´em k´untikon taj chíjtesel, j´anax jt´ebj Municipioetik autonomoetik rebeldesetik zapatistaetik, bant´ij t´aj melelil l´aj lokéstikon y láj t´ikontikon taj la chingada tej ch´opol ajwualil. Vant´ij smelelil hay maestraetik y maestroetik vant´ij max ch´unikix tes sk´op tej x´at´ajwuetik y ch´opol aj´wualelitik.
Ay t´ejbuk bit´il yaj boxt´ajbatikon, ay v´itil y´aj yichi´k svojel mach´atik tulan chamel, j´ocoyal tej ay doctoretik ay slekil yotakin yax koltawuanik.
Ay t´ebj escuelaetik autonomaetik vant´i ya yak´ik taj novel j´un t´aj smelelil.
Ay jt´ebuk mach´tik yas n´aik spikel emisoraetik, ay j´oetactikon anztetik mach´atik yas n´aik spiquel utrasonido y yas sn´aik spoxtayel e´etik.
Puebloetik t´ej ja´ik ya yak´ik mandaril y ajwualil yas chu´nik tej k´op.
A´, jichni´xaj, l´iajtoj t´aj cientostajmiles ay t´ej sl´abj o´tanil t´aj stojol tej x´at´awuetik y tej ch´opol ajwualiletik tej yas smilotik vat´i kuxulotik.
J´a´antoj, j´a tej ju´em k´uuntikon y mas x´an tej ya´xa spastikon bael m´abaj xa t´ekanbatikon taj spasel.
L´ek, ¿yabal x´u kajwualbotik bin j´a pasoik j´a kunik vin j´a pasoik taj t´ajb s´ok oxebj jabilal te kuxulatex?
M´ajaktej sl´el ch´in baquetik, o mukul baquetik, o sea yuun sle´el j´a cargoik.
L´iatoj t´aj melelil yakal k´akbeltikon t´a ilel vit´il taj jimel tej vin m´a lek taj kuxlejalil yuun x´at´awuetik, v´in ya yi´ch jimel y v´in m´auk y v´in yas k´an jach´el yach´il, vant´ij ya k´ixbatikon taj cuenta spisiltikon v´itil xáj spasticon y ayotikon taj miles, m´ataj chebj o taj oxeb j´utsul tas oficina y já ya yal v´itil ta spasel.
Ja´atex vayal jabilal k´axematex taj yalulajnel y yalulajnel y mayuk vin j´a spajik y m´axa tak´jic, m´axa l´ejik j´un espejo y´un k´a wuilabik s´ok´aj te vin j´achojik taj pasel o vin m´a taj spavelik.
Tej v´in ya yi´ch alel, yuun yax´u taj ilel, m´auknax taj k´optayel y m´ayuk vin ay.
M´ajauk te vín ya yal t´ul, j´a tej v´in ya yal, tej las n´op t´aj miles.
¿Vit´il l´ek ya k´akbaj o snopel v´itil ztibajel wuinik o anz´t?
V´itil tzibaneljunetik, v´itil periodistaetik.
V´itil sl´el van yas j´uzt´anon yuun tut k´atel, o m´ukul atel.
Ya k´al j´a tej mauk vin yaxu ya kal m´ajnatak v´itil ay te ayik taj kuxnajel, m´a t´ej kuxulons´ok v´anti ayik anztetik y wuiniketic.
Sn´ael taj smero melelil, taj k´axlank´op científicamente, m´a l´oktayel vit´il tut makina tej jan´ax ya loktay t´ej vin ta alel y mas n´aj sk´optayel o jan´ax ya yal tej v´in yax lók taj periodiko´etic tej ch´onojba´ik.
M´aj la´ban tej ja´ik wuini´k, anzteti´k, taj pati´l ma´x k´an k´al tej j´on laj laban, o k´e maj jichúk laj k´al bitil yak´al yabelik tej vin la kal´e, o ja t´aj chopol k´optaybelik tej bin laj k´ale.
K´alal j´ich y´a pas´ik, k´awualik, chik´an taj ilel, taj ayel tej k´ax maxana´ik kinal y yak´asu´tjak´opik.
M´a toyb´aj tej káxnáj spisil,m´abaj kuxulon sok´ik, ni jnop´oj, n´ij k´iloj vitil ayi´k, m´a k´iloj junetik bat´ij cholik vitilayi´k, m´a k´axem kuín tej vin k´axemik yu´unik.
T´ej jo´on ¿ vin yu´un yaj toy b´aj si m´ayuk vin ay k´uun taj joyobal?
M´aj t´aj taj ilel tej lok´ombja o xojobal.
M´ayuk vin ya k´ak taj ilel tej ay vin spasbil k´uun tej chik´an taj ilel.
M´ajichu´k tej j´anax t´aj purok´op, teme ay v´in pasem jak´un tas melelil y chik´an t´a ilel y tas melelil tej jak´optayeji´k taj miles y laj zto´obj bayalsnopel, ta ilel y l´aa pasik s´ok melelil.
¿J´ayu´un vin y´uun ya l´ajbanatex y yachopolk´optayex?
Xinola´etik w´inik, anzt´ik, tej ja´atex k´ax m´uk ya´kayabaik s´ok taj tut wuatelik, yajk´an k´albaticon:
J´ootikon anzt´otikon, wuinikotik´on indígena yu´un Ejercito Zapatista de Liberación Nacional, yak´awuabotik´on ku´ux otanil y slab´otanil, yu´un tej yak´alabajnotikon y tej maxakánotikon tej j´otikon indigena´otikon tej j´otikon.
Aun´kej k´ax jichj y´a pas´ik, tej j´otikon y´a k´abeytik´on lucha y te vi´n xajt´ajtikon j´a k´uunik j´euk y taj spisil México t´aj vant´ij kuxuloti´k
K´axemix k´untikon 500 y´abilan t´aj yilel y t´aj nopel yilel, tej vi´til sk´okolil laj spasvotikon tej xat´ajwuetic tej u´ztinwuanejetik tej k´ulejetik tej chopol aj´wualiletik y ay´ix 500 yabilal tej ayix wuen snopel, yilel kúnticon vit´il l´ek ya k´antikon j´un l´ek k´ux lejalil.
¿A´ntej j´atex?
¿J´ayebj 500 y’ abilal k´axem j´a k´unik, j´ayu´un yax talatexa labanotikon?
K´oy k´akalel laj ch´aptikonix k´optikon, p´ajal s´ok wuiniketik y anztik yu´un Congreso Nacional Indígena, yu´un x´aj jokoybekon taj lumaltikon, teme y´ax ochotikon taj acuerdo o´j m´auk y´un y´aj lok´estikon j´un Concejo Indígena de Gierno tej j´a yaxa y´awualtay taj spamal México y m´aja´uk nax y´un indígena, j´a´an Consejo tej x´a yich pasel yax o´ch taj elecciones y´un 2018 y j´a j´un t´ul j´oytik anzt téj jl´ebil k´untik delegada yu´un CNI t´ej yax sj´oyin sb´aik.
M´atoj l´okem tej k´op teme y´ax x´uj o max x´uj.
M´atoj lok´em tej acuerdoil y bayalix l´abanwuanej l´aj wuavotik´onix y ch´opolk´optaywuanej taj t´ojoltikon tej j´otikon l´ij mero l´ij lumaltikon tej l´ij chijemotikon y mas t´oj k´alabanveyotikon tej j´oetactikon anzt´ejtik tej indegenaoticon.
Sk´an ya yal tej maj´auk´nax y´ax ch´opolkoptaywuan taj t´ojolticon tej k´ulejetik y tej ch´opolajwualil, y´aka ch´ik´avaik´euk o tej ch´iquilatex j´euk´aj, yatój xtal t´aj m´oel t´aj patikon vi´til tej partido´etik, j´anix´jich tej v´itil m´ukul intelectualesetik, investigadoretik, articulista´etik, escritoret´ik, periodistaeti´k, maestroeti´k, universitarioeti´k.
¿M´achaj xan k´ol´jil?
O´ztejabaji´k j´atex bolk´opatex tej tenix talemat´ex.
J´alatej m´achaj káx laj toybajik s´ok j´otikon tej l´aj yalbotikon tej ja´alaj chibolaotik´on, y´otanlaj ch´a spasotikon taj mandaril.
J´ichuklaj j´un k´akal ya yak´ik taj i´lel tej yatel´ik b´itil tej m´acha spasoj taj melelil so´k te mach´aj yak´al spavel taj melelil.
J´ichuklaj j´un k´akal y´aj yalik taj smelelil v´inyu´un tej b´ajtik´e.
A´yalajawua´ik señoraet´ik, señoret´ik jlabanwuanejet´ik, ch´opolk´optawuanejet´ik:
A´ kbotiklajtailel j´ayebjl´aj municipios autónomos hay j´aj k´unik o tej pasemix j´aku´nik y tej l´ek organizadoayatex.
Vántiklaj ay j´ak´unik y j´ayeblaj pueblo´etik tej y´as sn´aik pas´au taj mandar y ajwualil ya xchúnik tejk´op.
V´antij l´aj ay te lugaril tej j´akunik tej ay ta pasel tej y´ax pasot respetar de anzt´etik, tej alaletik y tej m´elm´amaletik
V´antijlaj ay tej c´oltawuaje te k´aj pas´ik y´unlaj tej mach´a m´ayuk vin a´yu´un.
V´antijlaj´ay tej j´a libertadi´k o´jatak´unik tej j´atex, v´anti y´alaj x´uj xl´okatex ta calle o v´ati l´okatex ta v´eel sín que a´yuk j´aa x´iwueleik, y´uun káj wuich´it ztaquel y tej y´ax sn´akatex y y´aj y´uztiveyat j´a baquetal y asta y´as smilatex.
V´antijlaj ay j´a k´unik tej ajwualil te m´at´exchikosvaj ta mila´u y snojtesel´aj ta carcel tej mach´a may´uk smulik.
¿L´alab´alaj pajsix ta cuenta?
S´utvonlaj y´otic ¿V´iunlaj t´ejab´otkinejab´aj tas contrajinel tej indigenaet´k y y´alaj k´akuy t´ej m´ayuk sj´olik j´ayu´un mas n´aik van yaxve´enik ni mas n´aj vanti yax v´atikj?.
¿V´iunlaj j´ichk´apas y m´abaj ayotikon taj u´ztinwuanej?
M´alab´a yakal k´albeticon m´ach´ajat´aj y k´a lebotikon multikon tej y´akalstojbelotikon tej chópol ajwualil y´un v´itil ya p´asbatikonchingar tej´atex, tej y´akal coltaybeltikon y sp´ikvelotikon tej capitalismo.
Tej j´otikon máyuk m´achaj stojotikon y´un tej v´itil ayotikon y m´a koltaytikon uztinwuanejetik x´at´ajwuetik.
T´ej j´otikon anztetik, wuiniquetik m´ayuk m´acha yas spasotikon t´aj mandar.
J´alawuanch´ayuun yax chopolk´opojat t´aj t´ojolticon, k´ayemat´wuan t´ej j´at ay´atajchunel mandaril, tej k´awuich albeyel vink´apas y vinkáwual y vin k´anop.
M´axa kán sl´eel coleltik y´unwuan kamulan tej ay´at taj esclavo.
J´otikon v´it´il zapatista y´aj pastikon taj l´ek o yaj pastikon taj m´a l´ek perojotikon ya k´iltikon.
M´apastikon m´acha vinyalvotikon te talem taj yan parte.
N´opajlatalek y o´ztesalaj t´a jol, capitalismo svijil´aj te m´acha yak´al yúztimbelex y m´aindigenau´k tej m´acha yuztinatex.
K´axm´ayuk st´ul tejk´a k´uztinoticon y k´a labajnoticon, y´axa k´oyuk k´akal yax´a quilbatic porque yu´un ay m´acha yaxa stenotic o y´azujotik.
¿M´acha z´ujotik oj stenotik?
Ch´opol uztinwuajwtic. Sistema.
N´opajlajikt´ajlek te vin lajkalbaticon ik´itayaji´xlaj t´ej sl´abotanil sb´olil o´tanil, m´aa t´ajimaluk spasel lucha yu´un sl´el coleltik l´í taj valumilal.
Anztetik, wuiniquetik t´ej estudiosojatex.
¿V´itil´aj m´axk´oy tailel j´ak´unik tes n´opel y´un tej x´atawuetik yas geltalan v´it´il taj pasel tajl´ek tej x´atau, e´lek, mil´au, xchukotic o sn´ak´elotic y smilotik.
Y´akawualabaik t´ejlumk´axana´ik snopel y m´axawuilabaik tej v´itijlatex taquin t´é téj mamalix tej m´axyak´ix s´it aunque ayatex ta maliyel.
Yu´ulaj lum k´axchopolix l´aj te lumk´inal v´anti k´uxulat, tej j´a j´ich taj yixlambel y taj y´iktaybel jilel tej capitalismo, y tej j´atex m´axajeltayjabaik taj y´ilel taj n´opel laj y´ixlambatex taj jolike o laj zti´lambeyex taj jolike y j´atex m´axa le´ik v´itil yan modo taj pasel y´an ejrcicio.
Lók´anik l´aj taj y´util j´an´aik, j´achanik l´aj taj j´uztajibal, v´e´enanik, j´ach´aj y Toya taj jolik´e y l´eaik j´a lenteik y´un y´aka wuilik k´inal taj m´ax´xajchal y y´un k´awuilik taj l´ek spisil vin ay.
I´chaj laj talel taj j´ol yotic spisil tej b´inl´ajwuiltiklan, ko´ozt´íklanaj t´aj ilel, tej l´aj k´awuil te ay v´in xálokuk taj ilel ja k´uun, yu´un laj j´ich m´aj´unuk v´an zutetat tas spasel, yu´un laj maxapasulan repetir lo mismo.
J´alaj teme mayuknixvilawuila´e y´unilaj t´aj k´axcháyemix a´j tej j´á sit´ik´e.
J´alaj tej y´otik´e j´akotanik te y´auk k´apasik taj mandar tej v´in ya x´uj o v´in m´ax´uj spasbel tej Sup Galeano.
Tej SupGaleano, j´anix j´ich spisil v´itílik insurgentejetik, j´á y´as spas tej v´in y´aj k´albey tej jo´on´é.
J´o´on j´a y´aj spas tej v´inyaj yalbon te puebloetik.
J´ayuun yotik, j´o´on y´aj k´albey tej SupGaleano, tej v´in yaspas y j´á tej v´in y´aj k´albey j´á yas spas.
Teme y´aj k´albey m´ajxazut téj k´opetik, y´uunix mas zut´aj, y´uun máyuk st´ul, m´á lek´uk.
K´alal y´aj k´albey zu´taj, aunque mas k´an tienik´e su´t wuen ch´ikan y jamal, y´un j´ich y´aj y´aybey sbelal tej y´antik mójloltik.
T´eme y´aj k´albey a´kaj entrevista, yu´unix yas sp´asa, aunque mas k´an. O´j y´aj k´albey x´aj wuabey entrevista t´a spisilik m´ach´aj xl´aj t´al, j´á j´ich y´aj spas, o´j j´anax medios libres j´a j´ich y´as spas, o´j s´ok medios tej mach´aj ch´onosbaji´k, j´ich yas pas.
Tej m´chaj mas k´an y´aibel belal j´aitoj facil b´itil´aj t´al abeyel, a´kaj spasik j´ich´átoj:
Primero a´kaj y´ichik y sk´asesik u´ztinel, l´abantayel, ch´opolk´optayel yu´un mas de 500 años.
A´kaj ch´apan sba´ik t´aj lajuneb j´abil y y´as jach sba´ik, vit´il l´aj spaticon y´un sacubel wuinal t´aj 1 de enero y´un 1994 y sti´kuk yúnik sin que y´aj ch´onbaik, sin que sjeltay sve´ik y sin que ma´yuk x´iwuel´ik t´aj patil.
S´ok´atoj a ver teme y´axwui´kj´asitik, porque y´anajt´e stzibayel´e y y´an´a tes spasel´ek, j´ayu´un ya k´altikon ya´náj te yalelnax y y´an´a tej tas paselé tas mero melelil.
T´eantoj y´axbajyabat j´a n´op, y´aj yabat j´awil v´in l´ek taj pasel, sin que k´a ch´ay t´a ilel y sin que k´a cháy ta v´ée.
A ver teme m´abaj y´axa ch´ajubotikon tas smaliyel tej vin xapasik.
A ver teme k´uxulotikonto´ae, porque m´abaj xa k´ujch´uquix tes sbolovelik tej chamvalam k´ulejetic x´atajwuetic capitalismo.
X´akánawuilic o t´exachámaniic s´ok va´el a´j te sistema, tas k´aj y´uun may´uk snopel yilel j´ak´unic, t´eav´ij mayuquix spoxil, ni y´akuk k´a wuich´ik n´ael yu´un te j´a chopolalik te k´axatex taj balumilal.
¿J´alabal smul spisil tej SubGaleano tej yákal yíkbeloticon bael t´aj yan vej o´j taj chopol vej?
Ya wuak´ik zte´elil tej asta yawualic Galeano/Marcos.
Si k´ax l´a mulanic k´alal k´awuilik ay´in tej SupMarcos, y´atoj xv´atex tas s´lok´esel ja fotoik y y´atojl´aj k´amveyik sfirma y tut saludo, y´aj k´al porque la k´il taj s´it t´eayo´naj taj x´uk.
T´eay j´eka t´aj x´uk tej chák´unik j´oyticon maestro Galeano y m´abaj l´a j´okobeyik bin sv´il.
T´a patil l´aj wualbeyik spisil vin chopolk´op tas toj´ol te SubMarcos y´uun m´a lax chunatex, j´a laj ch´uun tej vin lajk´albeyticon.
L´agemix ch´amenix.
I´quitayajiquix já j´ich te vit´il ja wuinikil te laj ch´ojatix jilel.
L´ajemix, k´axuquix j´akunik.
Y´oti´k ay j´un SubGaleano tej j´otikon j´ich ya kaltikon, y´aj kalbeyticon tej k´opojuk y´un t´é ya quilticon v´itil ch´opol k´opojatex o v´til l´ek k´opojatex j´ich y´aj quiltikon v´in yelel j´a siti´k y j´ich ya n´abaticon´ajbaj v´intij´awuilelic. M´anchuk k´awuali v´in ch´opolk´op tas stoj´ol o asta x´awualiktalel te y´uun xa wuak´ik t´aj milel. J´ichuk, ch´ikan v´insk´anakotanik, ch´ajpaneticon kabeyeticon spractica y´uun spasel j´a´an´atel´ine, j´ich l´ajk´abeytikon sn´aj y j´ich claro ay y sn´aoj t´ejayatel. Tienique y´ax ku´juch yu´un y yas zti´ik yu´un. M´aj´ich te v´itil j´atex t´ebuk te vinyaxalbotex ch´in o´kel taj ora o muk´ul o´kel, y´atojkawual y´unlaj l´i ta valumilal m´ayuklaj m´ach´aj ya y´ich´atex ta cuenta.
Y´otik ay j´un SupGaleano y jotikon ya pasticon ta mandar.
Teme y´aj quiltikon t´ej le´k tej y´ax ch´a l´aj, pues y´ax ch´a l´aj.
Tema m´axa mulanik tej jtalektikon, j´ichuk´avij.
M´avaj ay´ukotikon t´aj y´abelex sbuj´ztjakotanik.
L´iayotikon y´uun m´ojloltikon t´aj mero e´tal, t´aj mas p´ekel y t´aj k´exan, t´ej yas pas lucha, yas spas pensar, te ay y´otan ch´apanelsb´aj y ya zt´iiky´uun y ay slab´yotan y´uun te k´okolil y yaxb´aj j´achb´aj tas snik´tesel te balumilal.
Y´aj k´anbaticon j´a´anmololtikon´ine y yas sk´anotikon´jeuk porque p´ajal´lotikon s´okik.
A´yotikonix so´kan mololtikon´ine m´ajau´k n´ax líj t´aj México sino t´as spamal balumilal.
I´kitayaji´kix t´ej lojlojwuanej y´un cristianeitik v´anti y´ax snopteswuatex t´aj yakel ta ilel o koponel j´un.
J´a´atex m´ayuk v´in k´ana´.ik
M´ax´anaik tas k´aj m´axapej´kanaba´ik y tas k´aj t´ej m´á t´ojxawua´kabajik.
T´aj ch´ebal l´a ch´ayik y´uun tantoj j´unetik t´ej kápalxa´al ay j´a wu´nik t´aj banti ay te j´a mesaik y tas k´aj bayal j´a medayaik tej j´awuichoji´k t´aj muúk y j´a loloyel.
Y´akúk k´oy t´aj ilel j´akunik y yaka spasabaik organisar, já te k´awuilik teme yaka t´aik j´un Subcomandante Insurgente Pedro o y´an SupMarcos t´ej j´otikon m´ataj´otikon.
An´lajch´ay teme aya suerte´ik´e, y y´alajch´akatai´k.
J´alaj ch´amaslek ch´abanik y ch´a´maik, i´laik t´aj le´k tej j´un ztibabil y n´opaik v´itil puebloetik, tribusetik, nacionetik, barrioetik organizados ayik taj Congreso Nacional Indígena.
J´aik y j´otikon j´unax ayotikon k´ermanovatikon y´otik j´aik y´az snoptesotik, y´abotik k´iltic t´ej v´ej.
J´otikon anzt´etik, wuinik´etik zapatistas y´axa noptikon s´ok t´ej k´ermanotikon.
Y´ak´ukjcl´aj jt´ajtik, nopti´k, y´unlajwuan j´ichva´jtatik wuen l´ekupteseltik, wuen ki´cheltik ta m´uk, yu´un j´ich ay wuen coleltik.
T´aj yetal´aj y´okik m´achaj b´asal y´okik n´ameytalel may´uk stej´pik t´ej wuink´ilel k´inal nameytalel j´a l´aj t´exajil´uk táj y´etal yo´ok t´ej sv´akel y sbojl´il te hidra capitalista.
M´al´abaj sót´ilnelnax, y´unl´aj yáj yich l´ajinel.
J´atojlaj´avij t´e y´aj y´ich j´achel y´ach´il, mas zta´kal, b´anti m´alaj´ayuk m´acha ay taj a´jkol o´jtáj toyol y m´acha ay t´aj e´tal, sin labanel, sin x´atel, sín milel, sin nujztel o´j sin spojel vin ay k´untic.
J´alajan y´achil balumilal j´aku´niklaj´euk, l´abanwuanejetik y bolk´optaywuanejetik t´aj tojolticon, m´achatik matoj skan yilik, yayik ja´ita ora in´é.
Y´uunl´aj m´atoj´oxcht´ajolik t´ej v´inyaskán t´ej o´chuk tá jolik´e.
M´ajxak´an ja´naik t´ej may´uk vikana´ik.
J´al´a tej vinxalok´uk t´aj sok´oyelé m´alaj t´uluk k´opuk, j´alaj común, colectivo.
-*-
T´e l´aj x´awuich´ik alveyel t´ej vink´oy t´aj pasel m´achatik ay´ik t´aj Sexta.
M´ala k´altikon antes y´uun las k´anboticon t´ej Congreso Nacional Indígena t´ej kuchuk k´unticon j´atoj k´alal yaxk´oyic l´ek t´as lumalik y xa´chik t´aj s´okoyel.
Y´uun las kanboticon sk´anantayel y szt´ikel t´ej vin x´alok´uk ch´opolk´optawuanej y lájvanwuane tas stojol tej´oetaktikon CNI.
Tziquix k´uuntik´on, l´aj wuijlatejxix t´aj pisilik t´ej yakalnix malibeltikon.
Láj sn´aikix t´ej Congreso Nacional Indígena, l´aj chamiquix, l´aj yilikix t´aj ztibabil j´unetik.
L´aj y´ijlikix van lok´tal de l´avanel y t´ej ch´oplk´optayel.
L´aj sn´aikix vin´aj tes snopel, y´uunik t´ej m´acha yatelinej t´e politicoetik.
Láj sn´aikix vin snopel y´uun te m´ach´a p´asau ta mandar.
L´aj sn´aikix vin snopel y´uun t´ej m´acha y´a yalsvaj t´ej j´aik salvadoretik.
L´ek ay téj sb´ajketal sn´ukulel t´ej CNI.
T´ej baketalticon t´ej k´uuntikon ej´chenagem, k´ayemotikon´aj y t´aj ora yax lók y´ek´achil.
Claro j´ilix t´ej sn´opel y´uun t´ej CNI.
J´axanix x´a m´alitikon t´es sn´opel y´unik y ya k´oltaytikon.
Yáj natikon t´ej v´ej x´a sle´ik para y´uun k´unticon t´aj spisilticon v´it´il j´otikon, pueblos, tribus, naciones y barrios originarios, y´axa l´okuk t´alel v´ant´ij ay k´uxul o´tanil y v´ant´ij vayal slab´otanil tas sl´eel l´ekil k´uxlejalil.
X´alo´kuktalel v´antij ay st´ulanil o´tanil y sk´akal o´tanil.
X´alo´kuk t´aj y´otanik m´achatik colectivo.
M´abaj t´ej xal´okuk m´acha stu´kel ay.
Táj colectivo xa´lok´uktalel, v´itilnix t´alemotikon t´ej´ootikon.
L´itoj t´aj wuiztiquil j´amaletik y´uun sureste mexicano.
Subcomandante Insurgente Moisés.
México, noviembre del 2016.
No hay comentarios.:
Publicar un comentario